Samsun’dan Kırşehir’e, MUSTAFA KEMAL

BY ADNAN YILMAZ · 28 OCAK 2020

Mustafa Kemal ve arkadaşlarının ölü veya diri yakalamak, ulusal başkaldırıyı bastırmak için Elazığ Valisi Ali Galip’in başarısız girişiminin ardından Damat Ferit bu defa aynı hain plan için Ankara Valisi Muhiddin Paşa’yı memur eder. Muhiddin Paşa beraberinde kalabalık jandarma müfrezesi ile birlikte Sivas’ı basacak Mustafa Kemal ve arkadaşlarını ölü ya da diri ele geçirmeye çalışacaktır. Bu plan öğrenilir öğrenilmez durum Ankara’da bulunan kolordu komutanı Ali Fuat Paşa (Cebesoy) ya bildirilmekle kalınmaz aynı anda o sıralarda Kırşehir Keskin yöresinde bulunan Kuvayı Milliye reislerinden Rıza Bey’e (Kendisi sonradan Kırşehir mebusu olmuştur) Ankara Valisi Muhiddin Paşa’nın tutuklanıp Sivas’a getirilmesi ricasında bulunulur.^[8]

Sonuçta Muhiddin Paşa Kırşehirli Rıza Bey’in başında bulunduğu Kuva-yı Milliye müfrezelerince yakalanarak Sivas’ta bulunan Mustafa Kemal ve arkadaşlarının huzuruna getirilir.

Keskin’li Rıza Bey (Silsüpür) Ankara Valisi Muhiddin Paşa’yı 19 Eylül 1919 günü Keskin’le Elmadağ arasındaki Kılıçlar belinde müfrezesiyle birlikte yakalamıştır.^[9]

Esasen Ankara Valisi Muhiddin Paşa, “Mestuve tahsisat“tan (örtülü ödenek) para ile Çorum’a gelerek orada bazı tertibat ve telkinat icra etmekteyken haber alınmış. Çorum’dan Ankara’ya doğru firar ettiği sırada yakalanmıştır.

Ankara Valisi Muhiddin Paşa’nın Rıza Bey’in başında bulunduğu Kuva-yı Milliyecilerce tutuklanıp Sivas’ta Mustafa Kemal’i tesliminden sonra ilk mecliste “Kırşehir Mebusu” olacak Ankara defterdarı Yahya Galip (Kargı) Ankara Valiliği’ne getirilmiştir. Kırşehir mebusu olan Yahya Galip, Yozgat’ta baş gösteren “Çapanoğlu İsyanı”nın bastırılmasına kadar Ankara valiliği görevinde bulunmuştur.

Mustafa Kemal’in huzuruna çıkartılan ve de can telaşıyla pişmanlığını ifade eden devrik Ankara Valisi Muhiddin Paşa’dan Hey’et-i Temsiliye için çalışacağına dair namus sözü alındıktan sonra kendisi İstanbul’a gönderilmiştir.

Ankara ve çevresinde ulusal hareketlerin daha bir serbest şekilde yürütülmesi İstanbul cephesinde ciddi bir sancı olmuş Ankara valiliği de bu anlamda önemsenmiştir. Hürriyet ve İtilaf Partisi’nin yapılacak olan milletvekili seçimlerine katılmama sebeplerinden birini de Ankara valisi Muhiddin Paşa’nın Keskin’de yakalanarak Muhafaza altında Sivas’a götürülmesi olayı olmuştur.^[10]

XIX. yüzyılın sonu XX. Yüzyılın başlarında Keskin ve Mecidiye kazaları olan Kırşehir ulusal Kurtuluş Savaşı boyunca da Mecidiye, Avanos, Mucur kazalarıyla birlikte Ankara’ya bağlı bir sancaktır.

Ankara’da bu dönem Muhiddin Paşa gibi ulusal hareketin aleyhinde çalışan bir valinin bulunması Kırşehir’de ortaya çıkan ulusal bilincin; Mustafa Kemal ve arkadaşlarına destek veren eylemliliğini köreltmeye yetmemekle birlikte etkilediği de bir gerçektir.

Vali olmanın idari nüfuzuna da kullanan Muhiddin Paşa, Hacıbektaş’taki Bektaşi Şeyhlerini, İstanbul Hükümeti safına çekmek için yoğun çabalar harcamış Ali Fuat Paşa’nın çabalarıyla bu hain tutum başarısız kalmıştır.^[11]

Söz konusu dönemde Kırşehir’e bağlı bulunan Avanos İlçesinin Kaymakamı Enver Bey’in değiştirilmesine de teşebbüs edilmiştir ki, Mustafa Kemal ve 9 Heyet-i Temsiliye üyesinin aldığı kararla Milli Harekât ve Teşkilata yardım hizmetleriyle öne çıkan bu Avanos Kaymakamı Enver Bey’in görevden alınılmasının önüne geçilmesi için hem 11. Fırka Komutanlığına bildirimde bulunulmuş hem de Kırşehir Mutasarrufluğunun nazari dikkatinin çekilmesi istenmiştir.

Eylül 1919’da Sivas kongresine katılmak üzere İstanbul’dan gelen gizli karakol cemiyetinin yöneticisi Kara Vasıf Bey; “Ankara Valisi Muhiddin Paşa’nın sık sık Kırşehir’e gittiğini, orada Bektaşi Şeyh ve babalarını milli mücadeleye karşı kışkırttığı” haberini getirdiğinde bu durum Mustafa Kemal ve Hey’et-i Temsiliye için hiç de yadırganmamıştı.

Kırşehir’deki Bektaşi dergâhıyla ilişki kurmaya çalışan İstanbul hükümetinin girişimlerine karşılık 10.Kolordu komutanı Ali Fuat Paşa, Miralay Osman Bey’i Hacıbektaş’ta bulunan Cemalettin Çelebi’nin yanına yollamış, bu Osman Bey Ankara Valisi Muhiddin Paşa’nın İstanbul hükümeti adına yürüttüğü çabaların başarısızlığını yerinde görerek Ali Fuat Cebesoy’u bilgilendirmiştir.

Ankara Valisi Muhiddin Paşa, İngilizlerin sağladığı paralarla Hacı Bektaş Çelebisi yoluyla Bektaşileri İstanbul Hükümeti yanına çekmeye çalıştıysa da, demokratik dünya görüşü ve ulusçuluk anlayışına sahip olan Bektaşi tarikatı ve Bektaşiler, dini temsil eden hilafet yerine, daha yenilikçi ve demokratik görünümlü ulusçu hareketi desteklemeyi kendilerine daha uygun gördüler.^[12]

Ulusal Kurtuluş savaşı süresi içinde Konya Valisi Cemal, Ankara Valisi Muhiddin, Elazığ Valisi Galip, Eskişehir Mutasarrufu Hilmi, Bolu Mutasarrufu Osman Kadir, Yozgat Mutasarrufu Necip haince tutum sergileyen dönemin idarecileri arasında olup bunların hemen tümü “Hürriyet ve İtilaf Partisi ”ne bağlı bulunmuşlardır.^[13]

4 Eylül’de başlayan Sivas Kongresi bütün engellemelere rağmen 11 Eylül’de sonuçlanır. Bu kongrede tüm yurttaki direniş örgütleri birleştirilmiş, tek yönetim altına sokulmuş, bağımsızlık için manda gibi isteklerden vazgeçilmiş, İstanbul Hükümeti’nin tutumuna karşı açık bir cephe alınmış, Padişah’a Meclis-i Mebisan’ı toplaması için baskıda bulunulmuştur.

Bu süreler içinde Kuva-yı Milliye bir yandan işgalci düşmana karşı direnirken bir yandan da Damat Ferit’in kışkırtmalarıyla boğulmak istenmiş, doğu Anadolu’da Sivas Kongresi’nde alınan kararları tanımayanlar çıkmış, bunlar derhal susturulmuş, ama daha acı tepkiler İç Anadolu’da görülmüştür. Konya’nın Bozkır ilçesi Damat Ferit’çi bir valinin kışkırtmasıyla Hey’et-i Temsiliye ’ye karşı ayaklanmış, Kuva-yı Milliye birlikleri Eylül sonunda başlayan bu olayları ancak Kasım ayında bastırabilmiştir. Mustafa Kemal ve Hey’et-i Temsiliye üyeleri “Kuva-yı Milliye’yi âmil ve irade-i milliyeyi hâkim kılmak esastır” düşüncesiyle Anadolu’nun düşman istilası altında debelendiği bu süreçte Erzurum ve Sivas kongrelerinin aldığı kararlar doğrultusunda çalışmalarını artık Ankara’da yürütmeyi plânlamıştır.

23 Ağustos 1919’da 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir, Raif, Hüseyin Rauf ve Mustafa Kemal imzalı, Sivas 3. Kolordu Komutanlığına yazılan bir şifreli telgrafta, Sivas Kongresine katılmak için erken hareket edenlerden başka Ankara’dan Hoca Ahmet Efendi, Yozgat’tan Bahri Bey ve bazı İllerden Sivas’a hareket edenlerin isimleri zikredilirken Kırşehir’den Zeki Efendi’nin de delege olarak Sivas’a Hareket ettiği bildirilmektedir^[14]

Hey’et-i Temsiliye Sivas’tan Kayseri ve Kırşehir üzerinden Ankara’ya hareket etmek için hazırlıklara başladığında araç lastiği ve benzin parasına muhtaçken ve de Osmanlı Bankası’ndan ulusal davanın zarar görmemesi için “tüccardandır” denilerek bir kişi kanalıyla bin lira tedarik etmek için uğraşırken, Bayburt’un Hars kariyesinde bulunan “Şeyh Eşref” adlı bir yobaz “Harp edeceğim. Allah bana şeriat ilanına memursun dedi” diyerek etraf köylerde beyannameler dağıtmakla halkı Mustafa Kemal ve Hey’et-i Temsileye karşı isyana teşvik etmekle meşguldür. Sonuçta bu isyan bu yalancı peygamber ve oğullarının bertaraf edilerek Hars’ın teslim alınmasıyla sonuçlanmıştır.^[15]

Sivas’tan Kayseri’ye

Mustafa Kemal 8 Aralık 1919’da Sivas’ta iken Konya 12.Kor. Alb. Fahrettin Bey’e (Altay) gönderdiği özel bir mektupta temsilciler kurulunun yakında Kayseri’ye, Kırşehir üzerinden de Ankara’ya oradan da Balıkesir yakınındaki Seyitgazi’ye gideceğini ancak bu gidişi gizli tuttuklarını özellikle işaret etmiştir.^[16]

Sivas’tan Ankara’ya gidecek Hey’et-i Temsiliye Ankara’ya hareket ederken niçin Kayseri – Kırşehir – Ankara güzergâhını seçmiştir. Bunun en belirgin nedeni Kayseri ve Kırşehir’in Orta Anadolu’nun önemli birikimine sahip şehirleri olmasıydı. Gerek Kayseri’de, gerek Kırşehir’de ulusal Kurtuluş Savaşı’na açık destek veren cemiyetler, dernekler filizlenmeye başlamıştır bile. Mustafa Kemal Paşa’nın bundan haberi olmuştur. 30 Kasım’da Sivas’tan ayrılan 20.Kolordu komutanı Ali Fuat Paşa Hey’et-i Temsiliye’nin takip edeceği yolu ve konak yerlerini seçmek üzere işe başlar. Ali Fuat 12 Aralık 1919’da Ankara’ya gelerek “Kayseri ve Kırşehir muhitlerinde milli heyecanı memnun verici gördüğünü, yol güvenliğinin olduğunu ve Ankara’da hazırlıkların tamamlandığını” bildirerek Sivas’tan hareket edilmesini ister.^[17]

Tam da bu sıralarda Damat Ferit Paşa hükümetince alınan karar gereği Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Orbay’ın yakalanarak İstanbul’a getirilmesi emrini yerine getirmek için görevlendirilen Elazığ valisi Ali Galip Kayseri’ye gelemez. Sivas Kongresi’ni basma teşebbüsünde de bulunan Ali Galip Mustafa Kemal Paşa ve çevresi tarafından etkisiz bırakılır.

 Kayseri’deki Karşılama

18 Aralık 1919’da Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey (Orbay), Büyükelçi Ahmet Rüstem, Vali Mazhar Müfit (Kansu), Hakkı Behiç beyler ve çalışma arkadaşlarından oluşan Hey’et-i Temsiliye Sivas’tan hareket eder. Hava soğuktur ve kar yağışı devam etmektedir. Otomobilin de üstü açıktır. Ancak saatte 20-25 kilometre süratle giden otomobiller geceyi bir kasabada geçirdikten sonra 19 Aralık 1919 akşamı Kayseri’ye ulaşır. Önde giden Mustafa Kemal Paşa ve Hakkı Behiç’in bulunduğu otomobiller Kayseri’ye girmişler, Mazhar Müfit Bey’in bulunduğu otomobil ise kara saplanmıştır. Karpit lambaları yakarak bulundukları yeri gösteren Yüzbaşı Bedri Bey ve şoförü bir yandan da kurt saldırılarından korunmak için makinalı tüfeği hazır vaziyete getirirler. Nihayet Kayseri’den gelen yardımla Hakkı Behiç Bey’in arabası da Kayseri’ye ulaşır.

Kayseri Milli Süvari Kuvvetleri, Hey’et-i Temsiliye’yi şehre 10 kilometre uzaklıktaki Kumarlı Hanı’nda karşılar. Kayseri’de her yer bayraklarla süslenmiş, gerçek bir milli heyecan yaşanmaktadır. Büyük sevgi gösterileriyle misafirlerini karşılayan Kayserililer gece de fener alayı düzenler. Kayseri sokakları davul-zurna sesleri ve milli şiirler ile inler. Çalışmalar burada da memnuniyet vericidir. Hey’et-i Temsiliye Kayseri’den görkemli bir törenle uğurlanır.

 Kırşehir Atlıları Topaklı ’da

Yolculuk çetin kış koşullarında oldukça zahmetlidir. Kayserililer konuklarına yol azığı olarak börekler, sucuklar, pastırmalar, piliçler koymuşlardır.

Hüsrev Gerede,anılarında; “21 Aralık 1919 sabah saat 10’da Kayseri’den hareket edildiğini,.saat birde Himmet Dede Köyü’nde mola verildiğini. Akşamın altı yirmisinde de Mucur’a gelindiğini”belirtir.

Topaklı ’ya varıldığında Mustafa Kemal Paşa’nın başkanlığındaki Hey’et-i Temsiliye’yi Kırşehir atlıları karşılar. Topaklı ’da nöbeti Kayseri atlılarından Kırşehir atlıları devralır.^[18]

Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı, Erzurum ve Sivas Kongrelerinin heyecanı ile memleketin işgal edilmesinin yarattığı derin üzüntü Kırşehir’de milli davaya bağlılığı doruğuna çıkartır.

Sivas Kongresi’nde alınan kararlar gereği Anadolu’da kurulan bütün ulusal direniş örgütleri “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” altında toplanmış, Kırşehirliler de cemiyetin Kırşehir şubesini Müftü Halil (Gürbüz) Efendi’nin başkanlığında faaliyete geçirmişlerdir. Öğretmen Ömer Aydın, Mehmet Ağa, Hayrullah Efendi’nin yer aldıkları bu cemiyetten başka 1918’de memleketin gidişatını iyi görmeyen Kırşehirli gençler, “Kırşehir Gençler Mahfili^[19]” (Kırşehirli Gençler Derneği) ni yedek subaylıktan terhis olan gençlerin öncülüğüyle kurmuşlardır. Elliyi geçkin Kırşehirli gencin görev aldığı bu dernekte Garipoğlu Reşat (Özdeş), Marangöz Yusuf, Necati, Cevat Hakkı (Tarım), Mustafa Hilmi (Nural), tüccardan Mehmet, Mehmet Fevzi (Saçak), Öğretmen Tayyip, Orman Memuru Katırcıoğlu Ahmet (Ersan) da yer almışlardır.

Ankara Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin 3 Kasım 1919 tarih ve 10 no’lu kararından da anlaşılacağı gibi Kırşehir’de ulusal mücadeleye destek veren cemiyetleşme çok daha erken başlamıştır. Aynı defterin 6 no’lu kararında Hacıbektaş’ta da “Müdafaa-i Hukuk Milliye Cemiyeti”nin kurulmuş olduğu, aynı cemiyetin bir şubesinin de Mucur’da teşekkül ettiği kesindir.

“Kadem bastın safa geldin Mucur’a

 Doğan aylar gibi doğ Kemal Paşa,

 Canım Kurban olsun senin yoluna,

 Düşmanı yurdumdan kov Kemal Paşa.”

 Mucur’a Geliş

Mustafa Kemal Sivas’tan Ankara’ya gitmek üzere yola koyulduğunda Hey’et-i Temsiliye’nin bütün parası 20 yumurta, 1 okka peynir, 10 ekmeğe yetecek kadardır. Mazhar Müfit Kansu’nun anlatımlarına göre Osmanlı Bankası’nın müdürüne “Bitlis Vali-i Sâbıkı” imzasıyla bir senet tanzim edilmiş, Hey’et-i Temsiliye üyelerinden Bahri Bey de “tüccardandır” diye kefil edilip 1000 lira para alınmıştır.

Mustafa Kemal ve Hey’et-i Temsiliye 20 Aralık 1919’da Mucur’a geldiklerinde saat 8:30’dur. Zamanın Mucur Kaymakamı Cevat Bey^[20] Mustafa Kemal’i karşılayarak Hükümet konağında konuk eder. Geceyi Mucur’da^[21] durum değerlendirmesi yaparak geçiren Mustafa Kemal Kırşehir’e hareket etmeden önce Hacıbektaş’a uğrayacaktır. Kurtuluş Savaşı Anadolu’nun çoğunluğunu oluşturan köylü toplulukları üzerinde sözü geçenleri de kucaklamalıdır.

1919 Anadolu’sunda 4 milyonun üzerinde alevinin kalben bağlı bulunduğu Cemalettin Efendi ve Hacıbektaş Dede Postu Vekili Niyazi Salih Baba hala İngilizler’ in soluğunu ensesinden eksik etmediği Vahdettin’e ve Osmanlı hükümeti‘ne güven pompalayan bir durumda olmadığı gibi, “millet ve mukaddes vatanın bekası için” ulusal direncin safında çoktan yer almıştır.

Hacıbektaş’a uğranılmasının önemini dönemin Hey’et-i Temsiliyesi içinde yer alan Mazhar Müfit Kansu anılarında şöyle anlatmaktadır.

“Kayseri’lilerin bir gün daha kalmaklığımız hususundaki ısrarlarına rağmen, hareket mecburiyetinde idik. Çünkü Hacıbektaş’a da uğranılacaktı. Bu mühim bir merkezdi. Bütün Anadolu’daki üç dört milyondan belki de daha ziyade miktara baliğ olan Alevilerin merbut bulundukları Çelebi, Hacıbektaş kariyesinde oturmakta idi. O zaman Çelebi Cemalettin Efendi ve Hacıbektaş dede postu vekili Niyazi Salih Baba idi.

Milyonlara varan Alevî ve Bektaşiler, gerçi bitaraf bir vaziyette görülüyorsa da bunlar, Çelebi’nin, dede postu vekilinin emir ve iradesine tâbi olduklarından bu iki zat ile görüşmek onları tarafımıza çekmek için gerekliydi ve hem de Çelebi ile post vekili arasında birde ihtilaf var idi ki bu da varidat getiren bir maddenin ve sairenin temliki ve hisseleri meselesi idi.

Bunu da halletmek, her iki tarafı memnun ederek anlaştırmak bizim için de büyük bir kuvvet teşkil edecekti. Bu milyonlarca halk ihmal edilemezdi. Nitekim Cemaleddin Efendi Birinci Büyük Millet Meclisinde mebus olmuş ve bir aralık Meclis Reis Vekilliği de yapmıştır. İcabı hal bunu yaptırmış olsa gerektir.”^[22]

Esasen Hacıbektaş tekkesinde “Bel evladı” tabir edilen ve Hacıbektaş neslinden olduklarını iddia eden “Çelebiler”le kendilerini Hacıbektaş’ın “Yol evladı” gören “Babalar” arasında öteden beri şiddetli bir nüfuz rekabeti de mevcut bulunmaktadır. Anadolu ve Rumeli’deki Kızılbaş zümreleri Çelebilere bağlılıklarını kati surette muhafaza ettikleri halde büyük şehir ve kasabalardaki tekkelerde Babaların nüfuzu hâkim olmuştur.^[23]

Mustafa Kemal bu noktada “Çelebi” ile “Baba” itilafını da en azından Kurtuluş Mücadelesine zarar vermeyecek bir tarzda çözümlemiştir.

Dönemin Mucur Kaymakamı bulunan Ahmet Cevat Akın; Mustafa Kemal’in Mucur’da iken kendisine Hacıbektaş’taki Çelebileri kastederek “İnkılaplarda her unsurdan, fertten istifade lazımdır” dediğini aktarırken Ali Fuat Paşa’nın Mucur’a Heyet-i Temsiliye ile birlikte değil Mustafa Kemal’den birkaç gün evvel yalnız olarak geldiğini bir gece Mucur’da kaldığını ve Mudafa-i Hukuk Cemiyetinin durumunu sorduğunu ve Mucur’daki teşkilatlanmadan memnun kaldığını belirtmektedir.^[24]

Kırşehir’deki Baba Efendi

Nitekim Mustafa Kemal Kırşehir’e gelmeden 6 ay önce 26 Haziran 1919’da Tokat’ta 2.Ordu müfettişliğine yazdığı bir yazıda Kırşehir Hacıbektaş’taki Cemalettin Efendi’nin ve Hacıbektaş Dede Postu Vekili Niyazi Salih Baba’nın Kurtuluş Savaşı’na sağladığı desteği açık bir şekilde ifade eder:

“Tokat ve Amasya yöresi halkının önemli bir bölümü Kırşehir’deki Baba Efendi’ye son derece bağlıdırlar. Vatan ve ulusal bağımsızlığa gelecek zararı gözleriyle görmekte olan bu kişinin şimdiki kanısı şüphe yok ki buna çok müsaittir. Bundan dolayı sözüne ve kendisine güvenilebilecek, zararı gözleriyle görmekte olan bazı kişileri görüştürerek kendilerine uygun görülecek birkaç mektup yazdırarak bu yöredeki toplulukların ileri gelenlerine dağıtılmak üzere Sivas’a gönderilmesini yararlı sayıyorum.”^[25]

Buna karşı Hacıbektaş Çelebisi Cemalettin Efendi’den gelen bir telgrafta

Hey’et-i Temsiliye çok açık bir destek ifade edilir:

“Devlet, millet ve mukaddes vatanın bekası ve haklarının muhafazası hususunda kurulan Hey’et-i âliyelerine Hey’et-i Temsiliye’nin vâki iştirakı ile fakirhanemizin kabül ve takdir buyrulduğunu tebşir eden telgrafınız alınmakla tâzimlerimizi ve teşekkürlerimizi arz ederiz…” Hacıbektaş Çelebisi Cemalettin. 

Daha Hacıbektaş’a gelmeden önce Sivas’tan Ankara’ya kadar olan yolculuğun hareket saatlerini, durulacak ve konaklanacak yerleri Hüsref Bey en ince ayrıntılarına kadar detaylandırıp Mustafa Kemal’e sunmuş, Mustafa Kemal bu detay yol güzergâhı planını “Mucur’dan Hacıbektaş’a geçileceği” şeklinde düzeltip, Mucur’a varıncaya kadar Hacıbektaş’a gidileceğinin özellikle gizli tutulmasını emretmiştir.^[26]

 Hacıbektaşlıların Cumhuriyet Israrı

 Mustafa Kemal ve Hey’et-i temsiliye Hacı Bektaş’a geçtiğinde Sivas kongresinin kararları elden ele dolaşmakta ve kahvelerde okunmaktadır. Hacı Bektaş Çelebisi Cemalettin Efendi açık desteğin ötesinde Mustafa Kemal Paşa’ya “Cumhuriyet taraftarı” olduklarını bile iletir. Gerek Selçuklu gerek Osmanlı dönemlerinde yoğun haksızlıklara uğrayan bu kesimlerin doğacak yeni devletin Cumhuriyet olmasındaki ısrarları şüphesiz Mustafa Kemal’e yüksek moral vermiştir. Ancak Paşa işi bilmektedir. ^[27]

Cemalettin Efendi Mustafa Kemal Paşa’nın Ankara’ya geçmeden önce kendilerine uğrayacağını bilmektedir. Karşılamak üzere Beştaşlara kadar gitmiştir. Oysa aynı Cemalettin Efendi Talat ve Enver Paşalar I. Dünya Savaşı sırasında Hacıbektaş’a ziyarete geldiklerinde bu iki paşayı dergâhın selamlığında karşılamıştı. Dahası bir zamanların Ankara Valisi Sırrı Paşa bile kendi arabasıyla Beştaşlara kadar gelmiş, burada toprağı öptükten sonra Hacıbektaş’a kadar yaya yürümüştü.

Tüm bu durumları Paşa’ya anlatan Mucur Kaymakam Vekili Nihat Bey gözünden kaçmayan bu tezatlığı Paşa’ya “Paşam Çelebi Cemalettin Efendi’nin bu tavrı davamız için falihayırdır” diyordu. Çelebi Cemalettin Efendi Mustafa Kemal Paşa’yı siyah kupa arabasıyla karşılamış, bu arabaya Paşa’yı da alarak Hacıbektaş’a gelmişti.

Hacıbektaş’a Paşa’yla birlikte gelen Mazhar Müfit Kansu anılarına şu notları düşer:

“Biz de Çelebi Efendi’nin sarayı denilen harem selâmlık büyük ve fakat siyah toprak sıvalı binanın selâmlığının önünde durduk.

Bizi istikbal ile merdivenden çıkınca bir odaya aldılar. Oda eski usul sedirlerle çevrilmiş, birkaç iskemle konulmuş, sigara masaları vesaireden ibaret eşyası ile, hiç de mükellef ve müzeyyen değildi. Bu mütevazı oda Çelebi’nin kabul odası imiş. Beş altı dakika sonra Çelebi Efendi geldi.

Çelebi Cemaleddin Efendi orta boylu, tıknazca ve kara sakallı, başında yeşil bir sarık sarılmış, cübbeye benzer siyah bir pardösü giymiş kıyafette idi. Paşa bizi takdim etti. İlk mülâkatlara mahsus havai sözler söylendi. Ve bir müddet sonra ‘İstirahat buyurunuz’ diye Cemaleddin Efendi hareme gitti. Ortalık kararınca odaya bir masa getirilerek rakı takımları konuldu. Cemaleddin Efendi geldi. Rahatsız olduğundan içmediğini fakat şerefimize içeceğini söyleyerek rakıya başladı. Paşa: “Biz de içmiyoruz!” cevabını verince Cemaleddin Efendi: “Burada içmemek nasıl olur? Bu âdeta bizi tahkirdir!” diye kadehi Paşa’ya sundu.

Birkaç kadeh rakıdan sonra yemek yenildi. Ve Paşa, Çelebi ile görüşerek, tamamen Kuvayi Milliye’ye taraftar olduğuna dair söz aldı ve buraya gelmekten maksadımız da hâsıl oldu. Bu müzakere pek uzun sürmedi. Çelebi Efendi derhal vaziyeti kavradı ve adamlarına lâzım gelen talimatı vereceğini vadetti. Paşa’nın vaziyet ve giriştiğimiz mücadele hakkında verdiği tafsilât Çelebi’nin nazarı dikkatini celp etti. Hatta Çelebi daha ileri giderek cumhuriyet taraftarlığını ihsas ettirdi ise de Paşa zamanı olmayan bu mühim mesele için müspet veya menfi bir cevap vermeyerek gayet tedbirli bir surette müzakereyi idare etti. Anlaşılıyor ki Cemaleddin Efendi cumhuriyete taraftar, hele Salih Baba, hür fikirli, çok ileri bir zat. Ertesi gün Hacı Bektaş türbesi ziyaret edildi ve Salih Niyazi Baba’nın öğle yemeği davetinde bulunduk. Salih Baba türbenin ve dergâhının her tarafını gezdirdi. Meydan evi denilen mahalde yere küçük ve alçak bir masanın üzerine konulan büyük bir sininin etrafına oturduk. Hepimizin önünden dolaşan uzun bir havlu, yemekte çatal, bıçak vardı. Çok nefis bir yemek… Can denilen müritler pek mükemmel ve sessizce hizmet ediyorlardı. Doğrusu yemekteki bu intizama hayret ettik. Yemeği müteakip ucu zıvanalı sigaralar ve kahveler de ikram edildi. O gün akşamüstü Mucur’a avdet edileceğinden, hareket zamanına kadar hoş bir sohbet ile vakit geçirildiği gibi, Çelebi ile Baba arasındaki ihtilâf bir derece halledilir bir şekle konuldu.

Alfred Rüstem Bey bu dergâhta çok merakla her şeyi tetkik ediyordu. Ve beraberce Aş Dede’nin odasına girdik; ocağa konulmuş eski zamandan kalma gayet büyük bir kazan vardı, onun yanında pösteki üzerinde çubuğunu içmekte olan baba oturuyordu. Baba bu tarihî kazanın muhafızı ve aşa ait hususatın müdürü olacak galiba. Rüstem Bey, Baba’ya hitaben:

– Baba Efendi, bu kazan hangi tarihten kalmadır ve kimler tarafından kullanılmıştır?

Baba:

– Pirimiz zamanından kalmadır.

Rüstem Bey:

– Evet. Tarihi malûm mudur? Nasıl olup da bu ana kadar kalmıştır?

Baba:

– Eski zamana sizi çok meraklı görüyorum. İşte bu kazan Pirimizden kalmıştır. Bize lâzım olanı bu; biz bugünü düşünür, yarına Allah kerim deriz. Geçmiş zamana da hu.

Rüstem Bey ile Aşbaba’nın yanından çıktık, Rüstem Bey: ‘Beklediği kazanın tarihini bilmiyor bu cahil adam!’ diye kızdı, fakat biraz sonra da:

– Monşer, Baba’nın felsefesi tuhaf: ‘Bu günü düşünmek, yarına Allah kerim, geçmişe hu’; evet, bu da bir meslek olabilir. Amma, çok kritik olur.

– Canım Rüstem Bey, dedim, biz buraya felsefe yapmağa, felsefe aramağa gelmedik. İşte Aşçı Dede bir kazan bekliyor vesselâm.

Gülüşerek, sonra Kırklar meydanını, camii, Balım Sultan’ı ziyaret ettik. Her taraf temiz, işler büyük bir sükûnet ile, telâşî gösterilmiyerek görülüyor. Herkes vazifesini biliyor. Doğrusu taktirde bulunduk.

Bir sıra Mustafa Kemal Paşa yanıma sokularak: ‘Büyük babalara ellişer lira verelim.” dedi. Ben de muvafık gördüm. Aş Baba’dan başlıyarak ellişer lira verdik. Hizmet edenleri de sevindirdik. Fakat Aşa Baba parayı alırken: ‘Eyvallah, fakat bu benim şahsıma değil, dergâha aittir.’ dedi.”^[28]

Mustafa Kemal Bektaşilerin gözünde kutsal bir varlıktı. Hz. Ali ve Hacı Bektaşi Veli Mustafa Kemal olarak “Tecelli ediliyor”du. Bu kişi Hz. Ali ve Hacı Bektaşi Veli’nin “Don değiştirmesi” ydi. Yüzyıllardır beklenilen “Mehdi” olarak yeryüzüne gelmiş, görevi ise “Kızılca kıyamet” aşamasına varmış toplumu kurtarmaktı. Alevi halka göre Mustafa Kemal “Evliya”dan başka bir şey değildir. Ancak “Evliya”lar böyle “dar” günlerde ortaya çıkar ve halkı kurtarır.

İşte Mustafa Kemal hakkında Alevi-Bektaşi halkının inancı budur. Nitekim neden sonra 1921 yılında Konya valisine Mecitözü kaymakamınca çekilen bir telyazıda “son günlerde Alevilerin Büyük Millet Meclisi başkanı Mustafa Kemal Paşa’yı ‘mehdi’ (gerçek kurtarıcı) diye anmaya başladıkları” bildiriliyordu.^[29]

Hacıbektaşlıların konuğu olan Mustafa Kemal ve arkadaşları Mucur üzerinden Kırşehir’e doğru hareket ettiğinde coşkularına yeni coşkular katmışlardır. Kırşehir’de karşılama hazırlıkları yapılmaktadır. Kaldı ki Kırşehir atlıları Paşa’yı Topaklı ’da karşılamış, birçok Kırşehirli, Hacıbektaş’a ve Mucur’a giderek karşılamada bulunmuşlardı.

24 Aralık 1919 Çarşamba günü öğleye doğru Mucur’dan çıkan Hey’et-i Temsiliye’nin yolu sabırsızlıkla, coşkuyla, heyecanla beklenmektedir. Kırşehir’den 200 kadar atlı Gölhisar sırtlarını tutmuş, başta Mutasarrıf Vekili Ali Hikmet Bey, memurlar, yediden yetmişe Kırşehirliler Kılıççı Köprüsü’nde toplanmıştır. Gölhisar sırtlarında cirit atan Kırşehir atlıları kalpaklarını sallayarak Mustafa Kemal Paşa’nın geldiğini işaret ederken atlılar arasında araçlar görünmeye başlamıştır bile… Heyecan doruktadır.

Çanakkale savaşlarının kahramanı, Osmanlı padişahının tüm yetkilerini aldığı ve tutuklanmasını istediği Mustafa Kemal Erzurum ve Sivas’ta yaktığı Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın meşalesi ile Kırşehir’e, Kırşehir’i aydınlatmaya gelmiştir. Hava sisli ve nemlidir. Ara ara yağmur yağmaktadır. Kurbanlar kesilmiştir. Şimdi gelin bundan sonrasını bu olayın canlı tanığı ve 1918’de “Kırşehir Gençler Derneği’nin kurucularından araştırmacı-yazar Cevat Hakkı Tarım’dan öğrenelim.

“O ulvî sahne… O mütevazı, mütebessim, vakur insan… Başındaki o heybetli kalpak… Sırtındaki o yakası kürklü gocuk… İnsanın içine bir yıldız gibi sağan mavi gözler… Altın saçların çerçevelediği azimli ve mânalı yüz… Dimdik yürüyüş… Tarihin derinliklerinden süzülüp gelen bir Alp Arslan asalet ve azameti ile hâlâ yükselir hayalimde…”

Cevat Hakkı ’ dan  24 Aralık  1919

“Hey’et-i Temsiliye Reisi Mustafa Kemal’in Erzurum ve Sivas kongrelerinde tesbit

Cevat Hakkı TARIM

ve teyit edilen Misak-ı Millî’nin hükümlerini tatbik etmek azim ve karariyle sine-i millette bir ferd-i millet olarak millî harekâtın merkez ve kalbgâhı olan Ankara’ya seferleri esnasında bir gece de Kırşehir’de kalacakları haberi memleket içinde yayılır yayılmaz 24 Aralık 1919 sabahı yedisinden yetmişine kadar halk O’nun nurlu yüzünü bir an önce görmek için atlar, arabalarla, bulamayanlar yaya olarak Mucur ilçesi istikametine doğru yollara dökülmüşlerdir.

“Kasabada mevcut okulların öğretmen ve öğrencileri Kayseri şosesi üzerinde bulunan Yenice Mahalle’nin münasip bir noktasında saf saf dizilmişler, sabırsızlık ve heyecan içinde bekliyorlardı. Ben o zaman ortaokul tarih-coğrafya ve jimnastik öğretmeni idim.

“Kuşluğa doğru ağır ağır ilerleyen bir otomobil…  Yanlarından ve ardından koşuşan atlılar…  Evlerin pencerelerine asılmış ay-yıldızlı bayrakları arasından uzanan başlar…  Alkış…  “Yaşa, var ol!” sesleri ufukları çınlatıyor. Ana-baba günü…  Mahşerî bir an…

“Kalabalığı görünce otomobil duruyor. İçinden inen Mustafa Kemal ve arkadaşları bize doğru yaklaşıyorlar. Sevinç ve neş’e içinde kıvıl kıvıl kaynaşan, yerlerinde duramayan yavrular “Babamız!  Kurtarıcımız!” diye avaz avaz bağırıyorlar. O da çocuklar gibi gülüyor, neş’eleniyor. Birer birer ellerimizi sıktıktan sonra “Teşekkür ederim arkadaşlar. Zahmet etmişsiniz!” sözleriyle iltifatta bulunuyorlar.

“O ulvî sahne… O mütevazı, mütebessim, vakur insan… Başındaki o heybetli kalpak… Sırtındaki o yakası kürklü gocuk… İnsanın içine bir yıldız gibi sağan mavi gözler… Altın saçların çerçevelediği azimli ve mânalı yüz… Dimdik yürüyüş… Tarihin derinliklerinden süzülüp gelen bir Alp Arslan asalet ve azameti ile hâlâ yükselir hayalimde…

“Gençler Derneği’nde muhterem misafirlerimiz için bir çay ziyafeti tertiplemiştik.

“Mevsim kış, ortalık karlarla örtülü olmasına rağmen baharı andıran güzel ve ılık bir hava vardı. Gümüş çağıltılarla akan Kılıçözü Çayı’nın karşısındaki Gençler Derneği’nin önü vatandaşlarla dolmuş, her taraf bayraklarla donatılmıştı.

“İkindiye doğru Mustafa Kemal ve arkadaşları, hükûmet erkânı ve kasabanın ileri gelenleri gözüktüler. Ağır ağır geliyorlar. Yolunda el ve gönül bağlayanları güler yüzle selâmlayarak binaya giriyorlar, yerlerini alıyorlar.

“Kırşehir’in bilgili ihtiyarı Kocaoğlu Hakkı Efendi büyük kurtarıcının karşısında sanki gözleri ışıktan kamaşmış gibi başını eğmiş, ellerini kavuşturmuş, hürmetle oturuyor. Derin ve lâhutî bir sessizlik…

“Dernek üyelerinden bir arkadaşın misafirleri selâmlayan ve hoş geldiniz diyen cümlelerinden sonra bu sessizlik birden canlanıyor. Sohbetler başlıyor. Çaylar içiliyor.

“Bu sırada ben günlerden beri itina ile hazırladığım nutkumu büyük kurtarıcıdan müsaade alarak heyecanla okumağa başlıyorum. Doktor Refik Saydam’ın yanındaki Mazhar Müfit Bey’in kulağına eğilerek “Ne kadar şairane okuyor” sözlerini oturdukları kanepenin arkasında bulunan Yusuf Selçuk haber verdiği zaman ne kadar sevinmiştim.

“Gözlerim puslana puslana okuduğum nutkumu bitirince ayağa kalkan o büyük insan hâlâ gür ve tatlı sesinin ahengi kulaklarımda yaşayan kitabelerini irada başlıyorlar:

Mustafa Kemal’in Kırşehir Gençler Derneğindeki Söylevi

 “Milletimiz teşkilât düşüncesini henüz aklına sokmamıştır. Çoğunlukla bunu hükûmete bırakır. Bu, milletimizin öteden beri alıştığı bir ahlâktır. Büyüklere saygı iyi bir ahlâktır. Fakat zaman, olaylar ve tecrübeler gösterdi ki kendiliğinden milletin duyarlı olması ve düşünmesi gerekir. Her ne şekilde ve nitelikte olursa olsun sonraya bırakmamak gerekir, bırakırsa bugünkü sonuç oluşur. Bakışımızı tarihe çevirecek olursak, millet egemenlik derecesinden aşağı doğru inmeğe başlamıştır. Fakat düşününüz! Milletimizin her bireyi düşünceli ve duyarlı bir şekilde yetiştirilmiş olsaydı gerçekten bu duruma gelmeyecekti. Memleketin ve milletin yönetimini üzerine almış olanlar kararlarında ve görüşlerinde yanlış yapmış, fakat bütün bu yanlışların üzücü sonucundan millet zarar görmüştür. Ateşkes antlaşmasının ardından milletimiz, üzülerek söyleyeyim, geleceğine göz yuman bir durumda bulunuyor, varlığımızı yok etmeye istekli olan düşmanlar acı darbeler indiriyorlar, memleketimiz parçalanmak isteniyordu. Teşekküre şayan bazı durumlar, değerli milletimizi uyandırdı. Yer yer, milletimiz bireyleri bir diğerini aramağa, bulmağa başladı. Bunun sonucu olarak, teşkilat meydana geldi. Devletimizin bağımsızlığını yok etmeğe çalışan yabancılar, milletimizden böyle bir ruhun belireceğini beklemiyorlardı. Burada yaşayan insanları duygusuz yaratıklardan meydana gelmiş sayıyorlardı. “Böyle bir milletin var olma hakkı olamaz!” Kararlarını kabulde bir millet varlığı dikkate alınmadı, milletimizin olaylar ve darbeler sonucu olarak yer yer şekillenmesine önem vermemişlerdir. Bu önem verilmeyen parçaların korumak istedikleri ve verdikleri karar ve bütün milletin kabul ettiği temel nokta: Kuvayı Milliye’nin amil, irade-i milliyenin hâkim olmasıdır (Millî Kuvvetlerin etken, millî kararın egemen olmasıdır). Ve bu teşkilatın ruhu budur. Bu amaçla teşkilatı yaymaya başladığı zaman, yabancılar dikkatlerini Türkiye’ye çevirmeğe başladı, içeriğine inanamadı; çeşitli memurlar, heyetler gönderdiler; bizde bir hayat duygusu bulma ve onu yakından temas ile araştırmaya başladılar. Ve bunun üzerine anladılar ki; bu millet zavallı bir millet değildir, altı yüz yıl ve daha önceden beri egemenliğini kanıtlamış, efendilik yapmış bir millet, onların göz önüne getirdiği gibi esir bir millet değildir. Bundan dolayı yabancılar tamamen inanmalıdır ki: Türkiye ve Türkiye’de yaşayan millet, başlı başına bütün dünya milletleri içinde etkili bir varlığa sahiptir, bu yok edilemez. Allah’a şükür devletimiz ve milletimizin bağımsızlığı söz konusu olmaktan çok uzaklaşmıştır. Bağımsızlığımıza her suretle saygı gösterilmesi gerçeği ortaya çıkmıştır. Bu bizim için yeterli değildir. Bu amacımızı sağlayamaz, maddeten kararlaştırılmasını görmek zorundayız, bütünüyle şüphesiz olmak, gelecekteki gelişme ve medenileşmeyi hakkıyla sağlayabilmek için vatan sahipleri olarak görüşmeliyiz. Bağımsız yaşamak için vatanı elde etmek zorundayız. Çizdiğimiz bir sınır vardır, bu sınırı yabancıların elinde bırakmayacağız, güvenliğimiz çok önemlidir. Bu teşkilat henüz bir şekilden ibarettir, bugün yarın buna bir geometrik şekil gibi bakamayız, buna ruh verebilmek için de milletimizin her bireyinin akıl ve düşüncesini, vatan ve milletin geleceğine olabilecek sataşma ve saldırıdan kendilerini koruyabilmek için teşkilata birlikte inanmak gerekir. Vatanın birliğine ait düşüncelerimiz kısa oluyor, diğer vatandaşlarımıza olabilecek zarardan üzüntü duyuyoruz. Bütün millet tek vücut gibi bir duruma getirilmelidir. Her millette olduğu gibi bizde de bir işe girişimciler başlar, en son bireye ve yukarıya doğru yayılır. Az zamanda istenilen şekilde gerçek yönüne ilerletebilmek için aydın kimseler daha çok görevlidirler. Aydınların görevleri son derece büyüktür. Hiçbir millet yoktur ki ahlâk ilkelerine dayanmadan aydınlansın; ilerleyebilsin. Aydınlarımız vatan ve millet düşüncesini vermekle beraber rakip milletlere karşı varlığını korumak için gereken özellikleri sağlarlarsa görevlerini daha geniş şekilde yapmış olurlar.” ^[30]

Kırşehir Gazetesi, 30 Aralık 1919

 

“Atatürk’ün hitabeleri içten tezahüratlar ve alkışlarla sona erdikten sonra dernek başkanı Mustafa Hilmi (Nural) arkadaşımız derneğin nizamnamesini kıymetli misafirimize sundular. İnceden inceye tetkik ve mütalaaya buyurdular. İyade ederlerken “Milli hedef ve gayelerimizin bu eserde tespit ve bilfiil tatbik edilmekte olduğunu görmekle bahtiyarım” sözleriyle iltifatlarda bulundular. Derneğin hatıra defterine el yazılarıyla yazdıkları ve arkadaşlarına da imza ettirdikleri:

“Kırşehir gençlerinin vatanımızda gençliğin kıymetli bir enmuzeci olduklarını isbat edecek ekârı-ı metine ve musibe ile mütehalli bulundukları kanaatıyla va’z-ı imza eyleriz 24 kanunevvel 1335”^[31] ((Kırşehir gençlerinin, ülkemiz gençliğinin değerli bir örneği olduklarını kanıtlayarak ve doğru görüşlerle donatılmış oldukları kanaati ile imzalarız.)

 Mustafa Kemal,Hüseyin Rauf, Mazhar Müfit,  Ahmet Rüstem, Hakkı Behiç

“Vecizesinde Kırşehir gençlerinin şahsında bütün Türk gençliğine karşı asîl kalplerinde taşıdıkları sevgi ve güvenlerini bir defa daha tesbit ve teyit buyurdular.

“Heyet için Kuşdilli Mahallesinde Kılıçözü Çayı’nın güzel panoramasına nazır, bir ara erkek sanat okulu olan Çopur Sait oğlu rahmetli Mustafa beyin evi hazırlanmıştı.

“Şimdi birçoğu memleketin dört bucağında en mütevazı mesleklerde en yüksek mevki mertebelerde vazifelerini ifa etmekte olan masum yavruların mini mini ellerinde taşıdıkları fenerlerin titrek ışıkları gecenin karanlıklarını yara yara konağın önüne geldiği vakit Mustafa Kemal ve arkadaşları balkona çıkmışlar, rahmetli ortaokul müdürü Ömer Aydın^[32] (Genç)’ın heyecanlı nutuklarına cevap veren Mustafa Kemal ilk defa Kırşehir’de “Bu milletin içinden çıkan bir Kemal:

“Vatanın bağrına düşman dayamış hançerini

Yok imiş kurtaracak bahtı kara mâderini

Demiş. Gene bu milletin bağrından çıkan bir Kemal’de diyorki:

Vatanın bağrına düşman dayasın hançerini

Bulunur kurtaracak bahtı kara mâderini” beyiti ile bitirmişlerdi.”^[33]

“Ertesi sabah büyük kurtarıcı zafer ve uğur dilekleriyle elleri göklere açılan sevgili milletinin alkış ve sevinç gözyaşları arasında Ankara’ya müteveccihen yollarına devam etmişlerdi.”^[34]

MUSTAFA KEMAL KAMAN’DA

 25 Aralık 1919’da Kaman’a doğru hareket eden Mustafa Kemal’i Sofular (Aydınlar) köyünde Kaman atlıları karşılar. Otomobiller bir hanın da bulunduğu Darıözü’nde kalır. Mustafa Kemal ve arkadaşları Kaman’a atlarla girerler. Kaman’ın ileri gelenlerinden Bektaşoğlu Ali Çavuş’un evine misafir edilirler Paşa orada çevre köylerden gelenlerle görüşür. Kurtuluş davasını anlatır.

Kaman’da Mustafa Kemal’i misafir eden evin sahibi bulunan Ali Çavuş’un kardeşinin oğlu 1322 doğumlu Mehmet Bektaş Mustafa Kemal’in Kaman’a geldiğinde 13-14 yaşlarındadır.

Mehmet Bektaş anılarını şöyle aktarır:

“Atatürk’ün Kaman’a ilk gelişi sırasında ben 13-14 yaşlarındaydım. O zaman Kaman Bucak idi. Atatürk’ün geleceği o günkü büyüklerimizce duyulmuş, gerekli hazırlık yapılmıştı. 25 Aralık 1919 günü Atatürk’ü karşılamak üzere amcam Ali Çavuş, Çakıroğlu Musa Kâhya, Kara Omaroğlu Mehmet Efendi, Eğişoğlu Musa Kâhya ve daha bir kısım halk Göğcepınar denilen yere (Kovalı ’ya) gittiler. Hatırımda kaldığında göre bunların çoğu atlıydı. Karşıladıktan sonra Mustafa Kemal Paşa ve iki arkadaşını amcam Ali Çavuş’un odasına, diğer üç konuğu da Musa Kâhya’nın odasına aldılar.

“Mustafa Kemal Paşa Amca’mın – yani bizim – kapıya gelince kapıya yaşlılardan ayrı olarak genç ve çoluk çocukta birikmişti. Amcam gereksiz kalabalık yapmasınlar diye çocuk ve gençleri azarlayıp, uzaklaştırmak istedi. Bunu gören Mustafa Kemal Paşa:

“– Bırak, bırak! Onlar ilerde bu vatana bize lazım’ dedi. Ve çocuklardan birkaçını okşadı, gönüllerini aldı. Her 23 Nisan bayramında Atatürk’ümüzün bu davranışı gözümün önüne gelir.

“Atatürk pencere önünde kendi defter ve kâğıtlarına bakıyordu, bu sırada Omarköyü’nün aşarcısı aynı avlu içerisindeki başka bir odaya misafir olarak alındı. Atatürk bu sırada – Öşür almayı, aşar memurluğunu beğenmediğini ifade eden – sözlerde bulununca adı geçen aşar memuru Mahmut oğlu Hacı Mehmet başka bir eve gönderildi.

“Keskin’in Bağşırlı köyünden Paşa’nın bir nöbetçisi vardı. Atatürk dışarı çıkınca onu kapıda bekler gördü. Geri odaya döndüğünde amcam Ali Çavuş’a: ‘– Sen git onun yerine nöbet bekle, o yemeğini yesin.’ dedi. Sonra sohbete başladılar.

“Mustafa Kemal Paşa bu sırada: ‘– Bak Ali Çavuş, bir noksanın var, evin iyi, güzel ama bir helası yok. Bunu hemen yaptır.’ dedi.

“Gerçekten hela o zaman evden çok uzaktaydı.

“Bu sırada Hamitli Rıza Bey geldi. Atatürk ona: ‘– Hoş geldin.’ dedi. Ayakta kendi aralarında kısa bir konuşma yaptılar. Rıza Bey çıkıp gitti.

“Ali Çavuş’a Atatürk: ‘Sen İstanbul’a gitmişsin, durum nasıl?’ diye sordu. Amcamda: “– İstanbul’da Hükümet kendi başına buyruk değil. İngilizler ne derse onu yapıyorlar. Yalnız İngilizler değil başkaları da işlere karışmış. Durum hiç iyi değil.’ diye anlatınca, Atatürk: ‘Siz bunları gören ve anlayan bir kişi olarak halka da anlatın, onlar da anlasınlar memleketin durumunu.’ dedi.

“O sırada küçük amcam Galiçya’da vurulmuş, yaralanmış gelmişti. O içeri girdi. Mustafa Kemal Paşa onun halini hatırını sordu, gönül ünü aldı. Atatürk’ün yanında bulunan bir konuk da doktormuş, ilgilendi. Hastahanede, İstanbul’da amcamı görmüştü, tanıdı. Bir kağıt yazdı. Kırşehir’den bu kâğıtla amcama ilaç getirttik.

“Sonra Atatürk Ali Çavuş’a yolculukta, nerde kalabileceğini sordu. O’da ‘Köprü köyünde Hacı Ali Ağa’nın odasında kalırsınız.’ dedi.

“Sabahleyin kahvaltıdan sonra bucağın ileri gelenleri konukları uğurladılar.”^[35]

Mehmet Bektaş anılarında amcası Ali Çavuş’un evine Kuva-İ Milliye Reislerinden Hamitli Rıza Bey’in de gelerek Mustafa Kemal’e “Hoş geldin” dediğini ve de kendi aralarında kısa bir konuşma yaptıklarını sonra Rıza Bey’in gittiğini söylemektedir ki, Hamitli Rıza Ankara’ya Mustafa Kemal’den önce vararak karşılama ve güvenlik tedbirlerine katkıda bulunmuştur.

Atatürk’ün Kaman’a gelişini dedesi Muhacir Emrah’tan dinleyen Kırşehirli yazar Hasan Kıyafet şu duyumlarını aktarır:

“Ankara – Kayseri yolu o sıra Çağırkan Höyük’ünün yanından geçerdi. Mevsim kara kıştır ve Mustafa Kemal’in bisiklet tekerine benzeyen tekerli arabası Darıözü’nde kara saplanır. Konuk sever Kamanlılar hemen yardıma koşarlar. Camız, öküz yardımıyla arabayı çekip Kamana getirirler. Mustafa Kemal Bektaşoğlu Ali Çavuş’un konağında konuk edilir. O akşam Ali Çavuş’un konağında bulunanlardan dedem Muhacir Emrah’dan dinlediğim kadarıyla;‘Mustafa Kemal gelmiş dediler. Herkes Ali Çavuş’un konağına seyirtti. Ali Çavuş benim arkadaşımdı. Çevreye gözcüler kondu. Koyun kuzu kesildi. Başka Paşalar varmış, ama giyimleri sivildi. Bir ara Mustafa Kemal’in işesi gelmiş. O sıra içeride tuvalet icad değil. Yüznumara, ta avlunun öte başında her neyse yol göstermeye ben çıktım. Dışarısı apak kar. Azıcık gittik, Mustafa Kemal yamçısını başına bürleyip oraya çöküverdi. Hiç utanıp sıkılmadan yelleni yelleni şey etti. Biz güldük, o hiç aldırmadı. Yüznumaraya kadar gidemeyişini bizler tabansızlığına yorduk ama, Ali Çavuş öyle düşünmedi. Büyük adamın düşmanı çok olur. O düşmandan tuzaktan çekindiği için gitmemiştir’ dedi.”^[36]

Mustafa Kemal akşam yemeğini Ali Çavuş’un odasında yemiş. Sofraya tavuklu bulgur pilavı ve her evden bir tepsi yemek yetiştirilmiştir. Mustafa Kemal bir ara eliyle tavuğu parçalayarak kanadını yemeğe başlamış, beyaz göğüs eti dururken kanadı sıyıran Mustafa Kemal’e Rauf Bey (Orbay); “Paşam neden kanadı yiyorsunuz?” deyince Mustafa Kemal “Uçacağız da ondan Rauf” cevabını vermiştir.

Geceyi Kaman’da Ali Çavuş’un evinde geçiren Mustafa Kemal ve arkadaşları kapalı ve yağmurlu bir havanın 26 Aralığında atlara binerek şoseye çıkmışlar, hanın önünde bekleyen otomobillerine binerek Kaman’dan hareket etmişlerdir. Kamanlılar Mustafa Kemal ve arkadaşlarına yol azığı olarak iki hindi pişirerek Mustafa Kemal’in çavuşuna teslim etmişlerdir.

Mustafa Kemal Ankara’ya yola koyulduğunda mükemmel bir karşılama organize edilmiş, Ankara Müdafa-İ Hukuk Cemiyeti Reisi Mehmet Rıfat (Börekçi) Efendi Keskin Müdafa-i Hukuk Cemiyetine gönderdiği 20.12.1335 tarih ve 2375 numaralı acil telgrafta süvarilerin istikbal merasiminde hazır bulunmaları istenmiş^[37], Hey’et-i Temsiliye’yi karşılayanlar arasında Rıza Bey’de yer almıştır.

Üstü açık bir otomobil

Döndü Kırşehir kavşağını

Cemre düştü havaya, toprağa, suya

Umut en ürkek ruhta bile

Neredeyse meyveye duracak

 Ankara şimdi beyni

Kurtuluş kavgasının

Bu kavga ki canlar canlar canlar pahasına

Yalnız onurumuzu değil

Canımızı da kurtaracak^[38]

Ulusal Kurtuluş Savaşı boyunca Kırşehir bağımsızlık yolundan hiç ayrılmadı. Yozgat dolaylarında çıkan ayaklanmaların bastırılmasında Çiçekdağlılar büyük katkı sağladılar. Anadolu’ya saldıran düşmanların karşısında hilafetçilerin ve İngilizlerin kışkırtmaları sonucu ulusal direniş gücünü yıpratmak için çıkarılan ayaklanmalara Kırşehir halkı katılmadı. Savaşın başından sonuna kadar Kırşehirliler kendilerini yurt ve vatan hizmetinde gördüler.

Nitekim Atatürk 27 Aralık 1919’da “Müdafaa-i Hukuk Merkez Kurullarına” gönderdiği genelgede “Sivas’tan Kayseri yolu ile Ankara’ya hareket eden temsilciler kurulu bütün uğradığı yerlerde ve Ankara’da büyük ulusumuzun ateşli, içten yurtseverlik gösterileri içinde; bugün buraya geldi. Ulusumuzun gösterdiği birlik örneği ve yüreklilik, ülkemizin geleceğinin kurtarılması konusundaki görüşleri sarsılmaz biçimde sağlamdır. Şimdilik temsilciler kurulu Ankara’dadır. Saygılar sunarız.”^[39] Diyerek memnuniyetini ifade etmiştir.

Hey’et-i Temsiliye 27 Aralık 1919’da Ankara’ya ulaşmıştır.

Mustafa Kemal Ankara’ya geldiğinde işgal eylemleri hızla gelişiyor, Yunanlılar Ege’de, Fransızlar Güney Doğu’da ilerliyordu. İşler giderek çetinleşiyordu. Üstelik bir tek sorun düşmanla da yaşanmıyor, Damat Ferit’te İngilizlerle işbirliği içinde Mustafa Kemal ve arkadaşlarını ölüm cezasına çarptırıyor. 24 Mayıs 1920’de de Padişah Vahdettin bu hükmü onaylıyordu.

Vahdettin’e göre Mustafa Kemal ve yanındakiler tenkil olunmadıkça Türkiye, İngiltere’den yardım bekleyemezdi.^[40]

Kırşehirliler Kurtuluş Savaşında da şehitler verdiler Kaman ve Çiçekdağı’nda sayısı saptanamayan şehitlerle birlikte resmi kayıtlara göre Kırşehir 210, Mucur 75, Avanos 85 evladını kaybetti.

Ceyhan Atuf Kansu, Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın Kırşehir bağlamına değinirken şöyle der:

“Kırşehir’de bizi lise ve fakülte arkadaşım Hulusi karşıladı. Evinde konuklayıp, ağırladı. İlk izlenim Anadolu yaşantısında konukseverlik ötesi… Hulusi’nin babası bir Müdafaa-i Hukukçu idi. Sivas’tan Ankara’ya geçerken Mustafa Kemal, Mucur’da, Kırşehir’de gençlerin yüreğinde Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın ateşini yakmıştı. Adına ‘Ulusal Kurtuluş Cephesi’ diyebileceğimiz Müdafaa-i Hukuk örgütlerinin çekirdeğini Anadolu’da eski ve köklü alilelerden gelme bu gençler kurmuşlardır. Kasabalarında, kentlerinde bir ocağı tutuşturmuşlar, Kuva-yı Milliye’ye yiyecek ve giyecek, para silah. Asker sağlamışlardır. Direnmiş, savaşmışlardır. Savaş bitip Cumhuriyet kurulunca taşralı yaşantılarında ilk ateşin közünü saklamışlar, çoğu alçak gönüllü bir yurtseverlikle gölgede kalmışlardır. Hulusi’nin babası böyle bir insandı. Yaptıklarından ettiklerinden hiç söz etmezdi… Ceviz ağaçlarının gölgelediği evinde bir Anadolu töresini sürdürüp gidiyordu. Kendini örtmeyi bilen gönül zenginliğinin bahçesini açar, Anadolu kentleri içinde ak kerpiç, yeşil kavak Kırşehir kadar sıcak insan, kent az bulunur. Açık ve dost bir güneş altında her bir değerini bol bol ortaya kor. Bir Türkmen şöleni gibidir.”^[41]